Author: Mirela Murrizi
Nebil Çika i Riu was a journalist and activist known for his commitment to the issues of political persecuted individuals and the promotion of democratic values in Albania. Born into a family persecuted by the communist regime, Nebil Çika grew up experiencing the severe consequences of the dictatorship. After the fall of communism, he completed university studies in Albanian language and literature and decided to dedicate himself to journalism. In 1992, he began his career as an editor for the local newspaper "Saranda." In this field, he stood out for his unwavering positions and dedication to conservative and patriotic values.
One of his major achievements was the reestablishment of the newspaper “Minerva” in 2000, which had originally been founded by his predecessor, Nebil Çika the Elder. Through this newspaper, Nebil Çika i Riu aimed to promote democratic values and contribute to the revision of Albanian history, particularly regarding the crimes of communism and the rehabilitation of persecuted figures. In 2017, he was appointed chairman of the Anti-Communist Association of Former Political Persecuted.
Slide 2
Nebil Çika comes from a family persecuted during the communist regime in Albania. His father, Sorkadh Çika, was an intellectual, teacher, and later a political prisoner who endured severe punishments for his political beliefs and independent stance. Because of this “family guilt,” Nebil and all the children grew up under the shadow of the label “son of the enemy of the people.” From childhood, he experienced exclusion, discrimination, and the structural violence of a state that showed no mercy to anyone coming from the “overturned classes.”
By recounting his life as the son of a political persecuted person, the author confronts us with a system that punished not only its declared “enemies” but also their descendants, turning guilt into a legacy.
The Çika family has a rich intellectual heritage spanning generations, and one of its most prominent descendants is:
– Nebil Çika (the elder), who was a philosopher, journalist, and Western intellectual, persecuted by three regimes—Greek, fascist, and communist—and was executed at Hotel Bristol on November 12, 1944. He led the newspapers “Minerva,” “Reforma,” “Java,” among others. He authored the work *Njëmendësia shqiptare* – a reflection on national modernity.
Nuk do lija pa përmendur rolin e grave në familjen Çika duke theksuar disa prej tyre.
Ikbal Çika:the first Albanian female journalist, advocate for women’s rights
Liri Çika: femra e parë në shkollën “Harry Fultz”, pedagoge në SHBA, aktiviste e “Vatrës”.
Elsa Çika( Martineli) arbëreshja e lindur në Korfuz, bashkëshortja e Nebilit – arrestuar më 1947, dënuar si “agjente” me 8 vjet burgim.
Slide 3
Invisible Violence: Childhood Under Surveillance.
One of the most striking elements of the book is the description of the author’s childhood in a reality where exclusion and punishment were not rare feelings but everyday experiences. The classroom episode is more than a symbolic event; it reflects a system that built its citizens not on dignity but on class affiliation. This kind of violence—silent but persistent—is the deepest form of oppression, as it aims to distort identity from an early stage of development.
– I invite my young friend Renalda Xhelili to read the section “The Name of the Enemy.”
In the Albanian dictatorial system, guilt was not linked to a legal act but to family affiliation. Çika recounts not only the persecution of his father, Sorkadh Çika, an intellectual and educator, but also the effects this inherited “guilt” had on his own life. The right to education, employment, a dignified life, or participation in public life was denied because of one’s origin. This is a fundamental element that makes this book more than an autobiography—it makes it a document of institutional violence of a collective nature, where the individual was stripped of every right simply for being the “son of the enemy.”
Slide 4 dhe 5
The “File” as a symbol of the state’s totalitarian control.
The book pays special attention to the files of his father, Sorkadh Çika, which describe the methods the State Security used to plunge an innocent man into a permanent nightmare: baseless arrest, physical and psychological violence, isolation, forced labor, and family blackmail. The file is not just a document—it is an indictment of the totalitarian system that regarded the individual merely as a tool for power. For the citizen Sorkadh Çika, archival documents have been identified during the research in the Authority’s archives:
Investigative-Judicial File No. 1552
Processing File No. 31 of the Sarandë Internal Affairs Branch.
During the analysis of the Investigation file, it is noted that the expression of economic grievances was used as a motive for their arrest.
During the stay in investigation, the charge was changed to “Crimes against the People’s Republic of Albania” (harboring a fugitive enemy) and later escalated to “Hostile group, aiming to violently overthrow the People’s Power.” These charges were unfounded, relying on fragmented and taken-out-of-context conversations as evidence.
Sorkadh Çika underwent investigation for about a year in the notorious “7 Penxherët” Prison in Gjirokastër, where he was subjected to some of the most inhumane tortures. This prison operated as such until 1967.
This prison carries within it the human stories of the dozens and hundreds of prisoners over the years, whose cries can still be heard today. All you need to do is be silent, quiet the voices of this world, and simply… listen.
Slide 6 dhe 7
Vendimi për dënimin e mësuesit Sorkadh Çika si pjesëtar të grupit të Sarandës të përbërë prej 15 personash.
Me vendimin nr. 140 datë 13.09.1950 Gjykata Ushtarake, Gjirokastër dënon me 13 vjet heqje lirie, si dhe konfiskimin e të gjitha pasurive të luajtshme dhe të paluajtshme dhe Gjykata e Lartë Ushtarake në datë 15.02.1951 la në fuqi këtë vendim.
Në këtë vendim vëmë re arsyetimin ku fajësohen 5 mësuesit e këtij grupi ku shënohet…. “Shtetasit Abdurraman Hila 31 vjeç, Dino Noga 25 vjeç, Sorkadh Çika 21 vjeç, Remzi Mato 54 vjeç dhe mësuesja Fiqerete Husi 24 vjeçe në fillim të viteve 1948, duke qenë mësues në fshatrat e Konispolit, u organizuan në grup. Këta shtetas të ndihmuar nga persona të tjerë diskutonin dhe bënin plane për të ndërruar situatën në vendin tonë me anën e ndërhyrjes nga jashtë të imperialistëve Anglo- Amerikanë”.
Slide 8
Udhëtim në vendet e ferrit
Mbas dhënies së vendimit dhe mbarimit të ferrit të hetuesisë për Sorkadh Çikën djalin e ri 21 vjecar fillon kalvari i vuajtjes së dënimit për 13 vjet në të burgjet më të tmerrshme të vendit, duke filluar nga burgu i Shkodrës.
Kampi kënetës së Maliqit.Në këtë kamp punonin çdo ditë 1.068 të burgosur. Kushtet ishin çnjerëzore. Sipas dëshmive të të burgosurve…. “ Punohej deri në brez në ujë, mes vështirësisë së kallameve e ushunjëzave. Transporti i baltës ishte shumë i vështirë”.
Një tjetër vend i tmerrshëm për të burgosurit politik ishte Kampi i Bedenit në Kavajë, ku duhej ndërtuar një kanal që niste nga zona kënetore e Bedenit (quhej edhe këneta e Zhabjakut) e përfundonte në lumin e Shkumbinit. Të burgosurit erdhën nga burgjet e Shkodrës, Elbasanit dhe Durrësit si dhe disa nga këneta e Maliqit. Ata u vendosën në baraka të sajuara për disa muaj punë.
Dija si formë rezistence.
Në mes të errësirës së dhunës dhe mohimit, dallohet një figurë e fuqishme: ajo e mësuesit në burg. Sorkadh Çika nuk reshti së dhëni mësim, edhe kur ishte i lidhur me pranga. Ai vazhdoi të edukojë, të lexojë, të ruajë mendimin kritik dhe të rezistojë përmes dijes.
Ky detaj në libër përfaqëson një akt të thellë rezistence morale dhe shpirtërore. Ai mbetet një simbol i njeriut që, edhe i burgosur, nuk lejon të burgoset mendja.Mësuesi në burg, në këtë rast, përfaqëson jo vetëm një akt rezistence morale, por edhe besimin se njeriu nuk mund të burgoset nëse ruan mendimin e lirë.
Mënyrat e survejimit.
Duke analizuar dosjen e përpunimit të z. Sorkadh Çika vëmë re se mbas daljes nga burgu është vënë sërisht në përpunim 2B në vitin 1971. Nga dokumenti arkivor Vendim për marrje në përpunim 2B vërehet detyra e dhënë nga kryetari i D. P.B. Sarandë ku shënohet…. “Për të survejuar objektin Sorkadh Çika , të marrim masa për kontrollin me agjenturë, të shikohen lidhjet e tij brenda dhe jashtë rrethit. Të grumbullojmë materiale , të ulemi dhe të gjykojmë duke pasur parasysh, se ky është shtresë e pasur, cilësuar kulak, ka qenë arsimtar, pra ky është një element që paraqet rrezikshmëri për pushtetin popullor”. Pra këta ishin elementët që të ishe “armik i popullit”. Mbas kësaj detyre u hartuan plane masash mbi mënyrën e survejimit të këtij shtetasi, ku i ngarkohen detyrat punëtorit operativ që përpunonte objektin S. Cika, (pra për ta ishte thjesht një objekt), si dhe 4 bashkëpunëtorët të cilët do të survejonin nga afër shtetasin Sorkadh Çika dhe të gjithë rrethin e tij familjar.
Ky survejim ka vazhduar deri në vitin 1991. Më poshtë ju kam sjellë modele të dokumenteve arkivorë për të kuptuar mënyrën se si funksiononte sigurimi i shtetit.
Slide 11,12 dhe 13
Tragjedia njerëzore e përmasave totale
Prezantimi përshkruan edhe një tragjedi tjetër – atë të vajzës së familjes që humbet jetën nga një sëmundje e rëndë, e trajtuar si “bijë armiku”, pa humanizëm, pa kujdes, pa dinjitet. Kjo tregon se regjimi nuk ndëshkonte vetëm të rriturit për bindjet e tyre, por zhdukte edhe çdo shpresë për vazhdimësi familjare. Edhe funeralet ndaloheshin, survejoheshin, inskenoheshin. Kjo është shenjë e një diktature që kishte për qëllim t’i zhdukte viktimat edhe si kujtim.
Slide 14 dhe 15
Përfundim
“Biri i armikut” është më shumë sesa një vepër autobiografike. Është një akt i fuqishëm dëshmie, një përpjekje për të dokumentuar mekanizmat e dhunës sistematike në diktaturë dhe për të ruajtur kujtesën historike të brezave që vuajtën në heshtje. Me një stil të matur, të sinqertë dhe emocionalisht të ngarkuar, Nebil Çika na kujton se pa drejtësi nuk ka paqe, dhe se pa kujtesë nuk ka identitet kombëtar të shëndoshë. Ky libër është një thirrje e heshtur, por e fuqishme, për të mos harruar, për të mos mohuar dhe për të ndërtuar mbi të vërtetën.
